Donderdag 17 juli 2014 omstreeks 17.30 uur is er de eerste berichtgeving op het NOS-journaal over een neergestort vliegtuig. Het blijkt de MH17 te zijn, die op weg was naar Maleisië.
Op deze zomerse dag verandert in één seconde het leven van veel Nederlanders. Vier geliefde leden van het gezin Smallenburg-Brouwer worden wreed uit het leven weggerukt. Er is collectieve rouw, Nederland en de wereld leven mee. Hoe is het nu een jaar later met de familie van Thérèse? Hoe hebben zij het afgelopen jaar ervaren? Hélène Brouwer, de oudste zus van Thérèse, deelt haar ervaringen. “In het begin leefde ik een roes. Nu besef ik echt dat ze nooit meer terugkomen en nu voel ik echt het gemis”.
Op het moment dat de MH17 verongelukt zit Hélène net met haar gezin in het vliegtuig naar Rhodos. “Een paar dagen van tevoren heb ik al steeds een raar, onbestemd gevoel dat er iets heftigs gaat gebeuren.” De foto waarop Hélène met haar zussen Thérèse en Cécile staat, valt steeds om. Hélène uit dit nare voorgevoel niet.
Vlak voor vertrek hebben Hélène en Thérèse en Cécile nog intensief contact via WhatsApp. Foto’s en vrolijke berichtjes gaan heen en weer. Beide gezinnen hebben uitgekeken naar hun vakantie en beginnen verwachtingsvol aan hun reis. Meteen na de landing op Rhodos worden Hélène, haar man Jan, dochter Anna en zoon Mark meegenomen en door een stewardess en begeleid naar een aparte ruimte. Daar wordt ze op de hoogte gebracht van de ramp die zich enkele uren eerder heeft voltrokken. Een wrede bevestiging van haar onbestemde gevoel.
In shock
Haar jongste zus Cécile uit Nederland heeft alles in het werk gesteld om de reisorganisatie op de hoogte stellen en een snelle terugvlucht te regelen. Nog voor dat het bericht goed en wel is doorgedrongen, zit het gezin op de eerstvolgende vlucht naar Schiphol. “We mochten businessklas vliegen en het vliegtuigpersoneel zorgde ervoor dat het ons aan niets ontbrak. Dat was zo fijn.” Op Schiphol wordt het gezin opgevangen door een geestelijk verzorger en haar jongste zus. Iedereen is in shock. Er heerst verdriet, wanhoop, ongeloof over wat zich heeft afgespeeld in de Oekraïne. De eerste informatiebijeenkomst voor nabestaanden heeft al plaatsgevonden in een hotel nabij de luchthaven. Hélène’s man Jan vertrekt met de kinderen naar huis, zijzelf gaat nog met haar zus naar het hotel.
“Ik sprong in de doe-stand. Ik wilde handelen, achterhalen wat er was gebeurd. Ik wilde informatie maar er was nog zo weinig te melden. De lijst met namen van de passagiers was er. De namen Charles, Thérèse, Carlijn en Werther staan er helaas ook op.”
De weken na de ramp worden in een roes geleefd. Er moet van alles worden geregeld en Hélène klampt zich vast aan alle informatie die binnenkomt. De speciale website die Slachtofferhulp voor nabestaanden opent, vindt Hélène fijn. “Er is een besloten deel waarop alleen nabestaanden informatie kunnen vinden en delen.”
Identificatie
Bijna dagelijks is er nog wel iets in het nieuws van de MH17-ramp. Hélène heeft geen moeite met dat nieuws. “Het biedt me troost en helpt me bij de verwerking. Ook al is nog niet duidelijk wie verantwoordelijk is voor deze wrede daad, ik denk dat het goed is voor de verwerking van dit onmetelijke verdriet als er een dader wordt aangewezen, die ook gestraft wordt. Er zijn tenslotte 298 mensen vermoord.”
De identificatie van de stoffelijke overschotten is voor Hélène en haar familie een belangrijk moment. Gelukkig laat dit niet al te lang op zich wachten. Na de snelle identificatie van Carlijn, volgen binnen een paar dagen die van Thérèse en Charles. Op 19 september staat een herdenkingsdienst gepland. Graag wil de familie dit ook meteen het moment van de uitvaart laten zijn, maar dat hangt af van de identificatie van Werther, de jongste zoon van het gezin. Een paar dagen voor de dienst komt het verlossende bericht, ook hij is geïdentificeerd.
Knuffels in kist
Na de identificatie wil Hélène op haar manier afscheid nemen van haar zus, zwager, nichtje en neefje. “Samen met twee goede vriendinnen van Thérèse heb ik de vier kisten bekleed met satijnen doeken. Het idee dat ze alleen in een bodybag in de kist zouden liggen, is voor mij niet acceptabel. De kinderen krijgen een knuffel mee, een identiek exemplaar als waarmee ze naar Maleisië vlogen. De originele knuffels zijn nog niet gevonden.” De satijnen doeken in de kist leggen, in het bijzijn van vriendinnen van haar zus, geeft haar een goed gevoel. “Het is voor mij een vorm van afscheid nemen. Ik wilde de foto’s, die tijdens het identificatieproces zijn genomen, niet zien. Misschien later, maar nu niet.”
De uitvaart vindt plaats in de Vituskerk in Hilversum, die de toestroom van mensen nauwelijks aan kan. Hélène breekt als de vier kisten de kerk worden uitgedragen. “Dat was zo indrukwekkend”, vertelt ze met tranen in haar ogen, “het was zo definitief en onomkeerbaar. Nooit meer een lach, een traan, feestjes, bezoek, delen van zorg en voorspoed.”
Kinderkamers
Na de herdenking en begrafenis, moet het huis worden leeggehaald. Dat is een hele klus. “Je treedt binnen in een omgeving, die een soort van heilig is. Een domein met geheimen. Ik vond het een inbreuk op hun privacy. Je komt zaken tegen die je liever niet wilt weten.” Het in het huis zijn ervaart Hélène als prettig. “Ik voelde wel de leegte en besefte ook dat ze er nooit meer binnenstappen. Het opruimen van de kinderkamers vond ik zwaar. Naast alle persoonlijke spulletjes, stonden er ook tassen met nieuwe schoolspullen, wachtend op dat spannende moment van een nieuw schooljaar. Werther had de basisschool achter zich gelaten en zou naar de brugklas gaan.”
Zonnebloemen
De rampplek hoeft Hélène niet te zien. “Ik heb geen behoefte daar naar toe te gaan. Wat mij troost biedt, is dat ik heb gehoord dat de lichamen in een veld vol zonnebloemen terecht zijn gekomen. Dat beeld houd ik liever vast.”
Nog steeds praten Hélène en Jan veel met de kinderen. “De kinderen zijn hun vrienden kwijt, ze hadden een goede band met hun neef en nicht. Ik mis mijn zus vooral om de gesprekken. We hadden het vaak over de opvoeding van de kinderen, de zorg voor onze oude moeder – die nu op haar leeftijd dit grote verlies ook met zich mee moet dragen – en andere alledaagse onderwerpen. Charles was een fijne zwager, ook hem missen we heel erg.”
Er is een enorm gat geslagen in de familie. Het huis van Thérèse en haar gezin is inmiddels verkocht, dus dat hoofdstuk is afgesloten. Er moeten nu nog wat andere zaken worden afgehandeld. Daarmee zijn Hélène en haar zus Cécile druk bezig.
Hélène heeft een goede band opgebouwd met de vrienden en kennissenkring van het omgekomen gezin. Samen met hen haalt ze herinneringen op aan Thérèse, Charles, Carlijn en Werther wat ook goed is voor de verwerking van het verdriet.
Langzaam aan pakt Hélène de dagelijkse gang van zaken weer op. “Ik merk dat ik ook weer over andere zaken kan praten en niet alleen maar over de ramp.”
Een jaar later………….
Op 17 juli is het een jaar geleden dat vlucht MH17 werd neergehaald. Het eerste jaar is voor Hélène en haar familie omgevlogen. Een jaar waarin ze erg geleefd werden. Waarin naast het verwerken van de ramp en het verdriet, van alles geregeld moest worden en de gewone dagelijkse dingen ook doorgaan. “Dit alles heeft veel energie gekost ”
17 Juli is er een herdenkingsbijeenkomst. Daar gaan we heen. En dan pakken we onze koffers en vertrekken naar Rhodos. Voor ons is de cirkel dan rond en we denken dat het goed is om er alsnog naar toe te gaan voor de verwerking van dit onwerkelijke verlies.”
Interview: Lisanne Teeuwen
Lisanne Teeuwen (53), moeder van twee volwassen dochters, leerkracht Taalklas op een basisschool, (inval)leerkracht basisonderwijs en daarnaast nog steeds op zoek naar die ene uitdagende, bij haar talenten passende baan. Een veelheid van passies en hobby’s maken dat ze zich geen seconde verveelt. Op sportief gebied: wandelen, fietsen en roeien. Creatief: kleding maken. Cultureel: museumbezoek en kunstgeschiedenis. Ontspanning: veel lezen, schrijven, muziek en puzzelen. Een boogschutter ten voeten uit.
Foto’s: Karin van Leeuwen
Foto familie Smallenburg-Brouwer: Hélène Brouwer
Sylvia -
Ik heb er geen woorden voor ook al ken ik ze niet