Een hele bak kan ik er meestal niet van op, maar een klein handje op mijn bord vind ik heerlijk: frietjes! Ik eet ze het liefste met frietsaus, curry en uitjes of met een pittige Sriracha mayonaise. Toen ik laatst in een restaurant om frietjes bij mijn eten vroeg keek het meisje in de bediening mij een beetje raar aan en zei: een portie patat voor mevrouw. Tja… De een zegt friet en de ander patat. Maar wat is het verschil nou precies en waar komt het vandaan? Taal- en cultuuronderzoeker Jos Swanenberg legt dit uit aan het AD.
Patat of friet
“In het noorden zeggen de meeste mensen ‘patat’, en een enkeling ‘patat friet’. In Zuid-Holland is het vooral ‘patat’, maar gebruiken sommige mensen zelfs ook ‘frieten’. Naarmate je zuidelijker gaat neemt ‘friet’ het over en in Vlaanderen zegt bijna iedereen ‘frieten”, legt hij aan de krant uit. Maar wat is nou goed? Om dat te kunnen beantwoorden moet er eerst gekeken naar waar de woorden vandaan komen.
Herkomst
“De herkomst van woorden kun je vinden in een zogenoemde etymologiebank. Als je patat en/of friet invoert in die databank zie je dat deze woorden afstammen van het Franse patates frites. Letterlijk: aardappelen gefrituurd”, aldus Swanenberg. Met ‘patat’ zeg je dus eigenlijk alleen dat je aardappel zou willen en met ‘friet’ vraag je technisch gezien alleen om iets gefrituurds.
Scheldwoord
Omdat ‘patates frites’ een vrij lang woord is, korten veel mensen hem dus af naar ‘patat’ of ‘friet’. In het noorden werd gekozen voor patat (aardappel), maar in het zuiden paste dat niet goed. Dit vooral doordat ze het woord ‘patat’ ook gebruiken voor een rauwe aardappel. Ga je nog zuidelijker -naar Vlaanderen-, dan betekent ‘patat’ een slag of klap. Het wordt daar ook wel als scheldwoord gebruikt. Zij kiezen dus liever voor ‘friet’.
Sjibbolet
Of jij ‘patat’ of ‘friet’ zegt, zegt dus vaak iets over waar je vandaan komt. “De woorden fungeren als sjibbolet: een taalkenmerk waarmee je kunt bepalen waar iemand vandaan komt. Net als de zachte G of de Gooise R.” Taaltechnisch kan het dus eigenlijk allebei. Wil je zeker goed zitten? Gebruik dan de hele naam van het gerecht: patat friet.
Wat zeg jij; patat, friet of patat friet? Ik ben heel benieuwd. Praat mee in de reacties onder dit artikel.
