Wat zijn creepshots? Een zorgwekkend online fenomeen uitgelegd

Met de opkomst van sociale media en smartphones is het makkelijker dan ooit om foto’s te maken — en te delen. Dat heeft veel voordelen, maar ook een schaduwkant. Een van de verontrustende uitwassen van deze digitale vrijheid is het fenomeen creepshots: stiekem genomen foto’s van mensen, vaak vrouwen of meisjes, zonder hun toestemming. Deze beelden worden vervolgens online gedeeld, meestal met seksuele bedoelingen of suggestieve bijschriften.

Hoewel creepshots op sommige internetfora als ‘onschuldig kijkplezier’ worden bestempeld, is het in werkelijkheid een vorm van grensoverschrijdend gedrag met serieuze gevolgen voor de slachtoffers. In dit artikel leggen we uit wat creepshots precies zijn, waar ze voorkomen, waarom ze problematisch zijn en wat er juridisch tegen gedaan kan worden.

Wat zijn creepshots?

De term creepshot komt van het Engelse woord creep, wat ‘griezel’ of ‘engerd’ betekent. Het verwijst naar een foto die iemand maakt van een ander zonder diens medeweten, meestal in een publieke ruimte. De bedoeling is vaak om iemand — veelal een vrouw — op een seksuele of voyeuristische manier vast te leggen.

Creepshots kunnen bijvoorbeeld gemaakt worden:

• onder een rok of door kleding heen (ook wel upskirting genoemd);
• van vrouwen die bukken, lopen of zitten;
• op het strand, in het openbaar vervoer of op schoolpleinen;
• of zelfs in sportscholen, waar mensen zich kwetsbaarder voelen door hun kleding.

De beelden worden vervolgens gedeeld via sociale media, chatgroepen of speciale websites. Vaak worden ze voorzien van commentaar, waarbij de gefotografeerde persoon wordt beoordeeld of bespot.

Hoe wijdverbreid is het probleem?

Hoewel exacte cijfers moeilijk te achterhalen zijn, is duidelijk dat creepshots wereldwijd een groot probleem vormen. Al in de jaren 2010 ontstonden er online gemeenschappen — met name op platforms als Reddit en 4chan — waar gebruikers duizenden van dit soort foto’s uitwisselden. Veel van die pagina’s zijn inmiddels verwijderd, maar het fenomeen is niet verdwenen.

Met de komst van anonieme kanalen zoals Telegram en Discord is het delen van deze beelden zelfs eenvoudiger geworden. Daar circuleren soms honderden foto’s van nietsvermoedende vrouwen, vaak met locatiegegevens erbij. In Nederland zijn er de afgelopen jaren meerdere incidenten geweest waarbij creepshotgroepen werden opgerold, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer of in winkelcentra.

Waarom creepshots zo schadelijk zijn

Voor de persoon op de foto kan een creepshot een grote impact hebben. Het gevoel dat iemand zonder toestemming in een intiem moment is vastgelegd, kan leiden tot schaamte, angst en verlies van vertrouwen in de omgeving. Vooral bij jonge vrouwen en meisjes kan het langdurige gevolgen hebben voor hun zelfbeeld.

Creepshots hebben bovendien een maatschappelijke impact. Ze dragen bij aan een cultuur waarin het lichaam van vrouwen wordt gezien als publiek bezit — iets wat zomaar gefotografeerd en gedeeld mag worden. Het versterkt seksistische patronen waarin grenzen en privacy niet worden gerespecteerd.

De juridische kant: wat zegt de wet?

In Nederland zijn creepshots niet zomaar toegestaan. Sinds 2020 is het maken en verspreiden van seksueel getinte beelden zonder toestemming strafbaar, ook als de persoon op de foto volledig gekleed is.

Er zijn verschillende wetten die hierop van toepassing kunnen zijn:

• Artikel 139f van het Wetboek van Strafrecht: verbiedt het heimelijk maken van beelden op plekken waar iemand zich privé mag wanen, zoals toiletten of kleedkamers.
• Artikel 139h (de ‘wraakporno-wet’): maakt het strafbaar om zonder toestemming seksueel getinte beelden van iemand te verspreiden, ook als ze niet expliciet zijn.
• Artikel 273d: strafbaarstelling van het heimelijk fotograferen van intieme lichaamsdelen, zoals bij upskirting.

De straf kan oplopen tot gevangenisstraf of een forse geldboete. Toch blijft handhaving lastig: veel beelden worden anoniem gemaakt en gedeeld via buitenlandse servers, wat opsporing bemoeilijkt.

Waarom mensen creepshots maken

Hoewel de meeste mensen creepshots verwerpelijk vinden, zijn er online communities waarin dit gedrag wordt genormaliseerd of zelfs aangemoedigd. Daar wordt vaak gezegd dat het “geen kwaad kan” omdat de foto’s in openbare ruimtes worden gemaakt.

Psychologen wijzen erop dat dit gedrag vaak voortkomt uit gevoelens van macht, nieuwsgierigheid of seksuele spanning, gecombineerd met een gebrek aan empathie voor het slachtoffer. De anonimiteit van internet vergroot die drempel: iemand kan foto’s delen zonder de directe gevolgen te zien.

Sommige daders rationaliseren hun gedrag door te zeggen dat “iedereen dat doet” of dat “het slachtoffer het niet eens merkt”. In werkelijkheid gaat het echter om een duidelijke schending van privacy en integriteit.

Wat kun je doen als je slachtoffer bent van creepshots?

Als je ontdekt dat er zonder jouw toestemming foto’s van je zijn gemaakt of gedeeld, zijn er verschillende stappen die je kunt ondernemen:

• Maak bewijs – Sla de foto’s, profielen en eventuele berichten op. Dit kan later belangrijk zijn voor aangifte.
• Meld het bij de politie – Creepshots zijn strafbaar. De politie heeft een speciale afdeling voor online seksuele misdrijven.
• Vraag verwijdering aan – Veel platforms, zoals Instagram, Telegram of Reddit, hebben meldfuncties voor privacy- of seksueel misbruik.
• Zoek steun – Het kan emotioneel zwaar zijn om te weten dat er ongewenste beelden van je circuleren. Praat erover met iemand die je vertrouwt of neem contact op met hulporganisaties zoals Slachtofferhulp Nederland.

Hoe kun je het voorkomen?

Volledig voorkomen is lastig, omdat creepshots juist vaak stiekem worden gemaakt. Toch kun je je bewust zijn van risicosituaties:

• Let op plekken waar telefoons opvallend gepositioneerd zijn (bijvoorbeeld laag bij de grond of gericht op mensen).
• Meld het aan beveiliging of personeel als je iets verdachts ziet.
• Voor ouders: praat met kinderen over digitale grenzen en toestemming — zowel over hun eigen privacy als dat van anderen.

Creepshots lijken op het eerste gezicht misschien een online randverschijnsel, maar in werkelijkheid raken ze aan fundamentele waarden als respect, privacy en gelijkwaardigheid. Wat begint als een “onschuldig” kiekje kan grote persoonlijke schade aanrichten.

De groeiende maatschappelijke aandacht en strengere wetgeving laten zien dat dit gedrag niet meer wordt getolereerd. Toch ligt de sleutel niet alleen bij justitie, maar ook bij bewustwording: beseffen dat ieder mens recht heeft op zijn of haar eigen grenzen — óók in de openbare ruimte en online.

Afbeelding: Freepik