Overlevingsstrategieën bij spreekangst

Al eens eerder heb ik gesproken over spreekangst en spreekspanning. Eén van de meest voorkomende angstgevoelens. Bijna in koor kreeg ik reacties als ‘zodra ik iemand tegenkom die dat heeft, dan stuur ik je artikel door’ of ‘een vriend van mij kan daar wel wat aan hebben’.

Ik weet dat deze ‘vriend’ voor een stukje in ieder van ons woont… Mensen zijn van nature kuddedieren en de angst om uit (laat staan vóór) de kudde of groep te moeten zit diepgeworteld. Behalve direct fysieke kenmerken zoals zweten, blozen, hartkloppingen, dichtgeknepen keel, overmatig toiletgebruik, trillen etc., zijn er ook verkapte verschijningsvormen. Daarom geef ik je hieronder vier ‘hoedjes’ die onze ‘vriend’ ook wel eens draagt.

Overlevingsstrategieën bij spreekangst

Let op; het mogelijk herkennen van onderstaande punten is al een eerste stap om ze bij jezelf aan te passen. Voor elk ‘hoedje’ bestaat een tegenbeweging en ik kan je daarbij helpen. Ze zijn niet bedoeld om je een probleem aan te praten, maar om je op weg te helpen naar vrij spreken in het openbaar. Meer een oproep om je niet langer te verstoppen. Onderstaande voorbeelden helpen je om te herkennen hoe jij je ‘pijn’ uit de weg gaat.

1. Hoedje ‘valse hoop’; nog meer en beter je best doen

We denken bijvoorbeeld: als ik mij tot het uiterste inspan, dan accepteert het publiek mij en mijn boodschap vanzelf. Ik moet alles vertellen en het moet perfect verlopen. Daar ben ik verantwoordelijk voor. Dat doen we dan bijvoorbeeld zo:

•    Uitgebreid en gedetailleerd voorbereiden
•    Veel tijd besteden aan ons uiterlijk
•    Veel tijd besteden aan fysieke omstandigheden van de zaal
•    Veel PowerPoint dia’s maken (dan vergeten we natuurlijk zelf ook niets te melden)
•    Tijdens de presentatie naar binnen keren (detached) om controle en regie bewust in handen te houden of juist in het publiek gaan hangen en onszelf verliezen (attached)
•    Spontaniteit buiten de deur houden en niet goed op storingen reageren
•    In een rol stappen (status) en die rol vasthouden

2. Hoedje ‘valse ontkenning’; je behoefte ontkennen

We vertellen onszelf dat het allemaal niet zo erg is dat we onszelf de gelegenheid ontnemen om onszelf en onze ideeën zichtbaar te maken aan anderen. Of we zeggen dat de angst zelf niet zo erg is. Bijvoorbeeld:

•    Ach, ik ga me niet uitsloven om me zo te laten zien hoor, daar krijg ik kapsones van
•    Ik ga gewoon voor de groep staan, daar moet ik maar tegen kunnen hoor
•    Ze hebben me niet gevraagd om mijn product te presenteren… Ik heb het ook veel te druk om die erbij te doen

3. Hoedje ‘valse macht’: boos worden op de ander en die de schuld geven. Bijvoorbeeld:

•    Dit is een onmogelijke publiek, daar kan niemand wat bijgedaan krijgen!
•    Waarom moet mijn collega uitgerekend nu ziek worden, nu moet ik haar praatje overnemen!
•    Hebben ze twee kapotte lampen laten zitten. Zo kan ik daar niet staan!
•    Ze moeten gewoon luisteren! Het is toch onfatsoenlijk om als publiek niet te luisteren!?

4. Hoedje ‘valse schuld’: jezelf onderuithalen en de schuld geven. Bijvoorbeeld:

•    Ik ben niet gevraagd om een toespraak te houden, want ik ben ook zo saai
•    Wie zit er nou op mij en mijn verhaal te wachten
•    Ik durf ook niks zeg! Tja zo’n bangerd zet niemand op het podium

Heel lang geholpen

Ik durf gerust te stellen dat niemand vrij is van dergelijke overlevingsstrategieën. Ze hebben ons namelijk heel lang geholpen om bepaalde pijn buiten de deur te houden. Helaas kunnen ze belemmeren in je verdere leven en in dit geval om met gemak en plezier voor een groep te staan.

Machteloos

Zelf was ik ooit een ver doorgeslagen versie van ‘valse hoop’ en wist me staande te houden met PowerPoint en status. Dat straalde volgens sommigen wel kracht uit, maar plezier had ik er niet in en ik bereikte mijn publiek niet echt. In feite was ik machteloos. Totdat ik ‘Relational Presence’ ontdekte.
Dit is de basis van Speaking Circles® van grondlegger Lee Glickstein.

Nuttig en gewenst zijn

In essentie heeft iedereen die spreekt voor een groep de behoefte om geaccepteerd te worden en de behoefte om nuttig te zijn. Als daar aan voldaan wordt, hoef je nergens bang voor te zijn. Hoe doe je dat dan, nuttig en gewenst zijn? Dat bereik je door met aandacht de relatie met je publiek voorrang te geven boven de inhoud.

Niet zo hard proberen

De kernboodschap van Lee Glickstein was voor mij een enorme opluchting; je hoeft daar niet zo je best voor te doen, je hoeft helemaal niet zo hard te proberen. Het enige wat je doet is steeds één op één beschikbaar zijn met iemand uit het publiek via neutrale ontspannen ogen. Je hoeft niet eens contact te maken! Dat leek bijna te éénvoudig…

Gemak en plezier

Ik ging op ontdekkingstocht om uit te vinden wat Relational Presence voor mij kon betekenen. Eerlijk is eerlijk; ik had er niet meteen lol in en voelde aanvankelijk behoorlijke weerstand. Maar al snel kwam het besef van het nut ervan en later…het gevoel van gemak en het plezier in voor een groep staan, met eigenheid, kracht en gemak.

Meer plezier door minder hard te werken en meer mezelf te zijn, dat gun ik iedereen!

Lianne Ebbinkhuijsen begeleidt ondernemende professionals om met   spreken en presenteren expertstatus en klanten te krijgen. 

Lees ook de de 5 manieren om spreekangst te verminderen

Bovenste afbeelding: Unsplash+