Ik ben in shock: dit is wat ‘In de Maneschijn’ echt betekent…

“In de maneschijn, in de maneschijn. Klom ik op het trapje door het raamkozijn…” Het is één van de favoriete liedjes van mijn dochter Sophia en we zingen hem dan ook elke dag wel een keer. Ook de handgebaren maak ze er fanatiek bij, iets wat elke keer gewoon weer lachen is. Niet alleen Sophia zingt het liedje vaak, In de Maneschijn is al heel lang een klassieker. Alleen wie na al die jaren en het honderden keren zingen dacht te begrijpen, heeft het goed mis…

Bert van Zandwijk

Het liedje heeft namelijk een minder onschuldige betekenis dan je misschien zou denken. Op de website van Bert van Zandwijk komen we er namelijk achter wat de échte betekenis van het vrolijke liedje is. Dit lazen we op zijn blog:

“Oude kinderliedjes zijn van oorsprong vaak gedichten die later op muziek zijn gezet of volksliedjes die in de loop der eeuwen door het gewone volk werden gezongen. De volksliedjes beschreven een (al dan niet historische) gebeurtenis, waren soms spottend bedoeld of bevatten, net als de meeste sprookjes, een stichtelijke waarschuwing. Dat laatste geldt ook voor de huidige versie van ‘In de maneschijn’.”

Verlof om met meisje te vrijen

Van Zandwijk vervolgt op zijn website: “Als een jongen en een meisje op het platteland vroeger wilden trouwen, kon dat niet zomaar. De jongen moest aantonen dat hij in staat was om een gezin te onderhouden, het meisje moest aantonen dat zij haar toekomstige man nageslacht kon geven. Er waren toen nog geen oudedagsvoorzieningen. Nadat de jongen had aangetoond een gezin te kunnen onderhouden, kreeg hij verlof om met het meisje te vrijen, zodat zij haar vruchtbaarheid kon aantonen. Hier komt het woord verloving vandaan. Als het meisje tijdens de verloving in verwachting raakte, zag de gemeenschap erop toe dat hij ook daadwerkelijk met het meisje trouwde.”

Het raam nog op een kier

Heel gaaf hoe van Zandwijk hier onderzoek naar heeft gedaan. Hij vervolgt: “Het meisje sliep vanaf dat moment in de opkamer met het raam op een kier. De opkamer is een kamer die iets hoger ligt dan de overige kamers. Onder de opkamer bevond zich een half verzonken kelder die diende als koele opslag voor melk. Tegen de buitenmuur werd bij de opkamer een ladder geplaatst. Dit was niet alleen bedoeld om het de aanstaande bruidegom makkelijker te maken om naar binnen te klimmen, maar ook om de omgeving te informeren. Alle handelingen die betrekking hadden op de levensomstandigheden dienden in volstrekte openheid plaats te vinden. De gemeenschap had nabuurplicht en daarom het recht om geïnformeerd te worden.”

Queesten

“Behalve de aanstaande bruidegom hadden ook de andere ongetrouwde jongens uit het dorp (mits van dezelfde kerk) het recht om na zonsondergang door het raam naar binnen te gaan. Zij mochten lichte vrijages maken, maar moesten wel boven de dekens blijven liggen. Het meisje nam hiermee afscheid van haar jeugd en kon op deze manier bovendien aantonen dat zij haar aanstaande man trouw zou blijven. Dit verschijnsel heet queesten. In het liedje ´In de maneschijn´ worden meisjes gewaarschuwd zich niet te laten verleiden door de queesters.”

In de maneschijn, in de maneschijn klom ik op een trapje naar het raamkozijn.

Als het donker is komt de vrijer door het raam van de opkamer naar binnen.

En je waagt het niet, en je waagt het niet

Zo doet een vogel en zo doet een vis

Zo doet een duizendpoot die schoenenpoetser is

Waag het niet! Ook vogels, vissen en duizendpoten komen via het raam naar binnen.

“Een vogel is een vreemdeling. Denk daarbij aan ´vreemde vogel´, ´vrije vogel´ en aan het gezegde ´de vogel is gevlogen´. Vogelen heeft bovendien de betekenis ´geslachtsgemeenschap hebben´. Een vis is een gelovige, iemand uit de dezelfde gemeenschap. Een duizendpoot kan alles. Iemand die zich presenteert als duizendpoot, maar in werkelijkheid schoenenpoetser is, is iemand met mooie praatjes.”

 En dat is één, en dat is twee en dat is dikke, dikke, dikke tante Kee

En dat is recht en dat is krom en dan draaien we het wieltje nog eens om

Dat is krom

“Vrijen met één (de vrijer) mag. Dat is recht. Vrijen met nog iemand (twee) mag niet. Dat is krom. Doe je dat toch en je raakt zwanger (dikke tante Kee), dan hoeft de vrijer niet met je te trouwen en gaat het kind naar de nonnen. Bij een nonnenklooster was vaak een wiel in de muur gemetseld, een ´draai´, waarin kinderen anoniem te vondeling konden worden gelegd. Het kind werd aan de buitenkant van de muur in het wiel gelegd en vervolgens naar binnen gedraaid.”

“Deze versie waarschuwt derhalve om niet te lichtzinnig met mannen naar bed te gaan. Er is echter ook een versie waarin juist sprake is van een man die met een meisje gaat vrijen, zonder de intentie om met haar te gaan trouwen.”

Blijven zingen

Nou, wat een uitleg he! Ik moet eerlijk zeggen dat ik hier nooit bij heb stilgestaan. Natuurlijk blijven wij het liedje thuis gewoon zingen. Maar nu wel wetende dat de herkomst een stuk minder onschuldig is dan eerst gedacht ;).

Bron: https://bertvanzantwijk.com/2016/07/04/indemaneschijn/

Beeld: Anastasiya Gepp